Deprem, aniden gelişen ve sonrasında karmaşık bir enkaz ortamı yaratan en yıkıcı doğal afetlerden biridir. Bu sarsıntının hemen ardından gelen ilk 72 saat ise hayatta kalma mücadelesinde en kritik pencere olarak kabul edilir. Bu süre zarfında profesyonel yardım ekiplerinin her noktaya ulaşması zaman alabilir. Bu nedenle, bireylerin ve ailelerin bu üç gün boyunca nasıl hareket etmeleri gerektiğini bilmeleri hayati önem taşır. İşte deprem sonrası ilk 72 saat için hayatta kalma stratejileri.
1. An: Sarsıntı Durduktan Sonra (İlk Dakikalar)
- Sakin Olun ve Durumu Değerlendirin: Panik, mantıklı düşünmeyi engeller. Derin bir nefes alın ve bulunduğunuz noktanın güvenliğini hızla kontrol edin. Başınızı ve boynunuzu enkaz düşme ihtimaline karşı koruyun.
- Kendinizi ve Yakınlarınızı Kontrol Edin: Öncelikle kendi yaralarınızı kontrol edin. Ardından, yanınızdakilerin durumuna bakın. Ciddi yaralanmalarda, temel ilk yardım uygulamaları (kanamayı durdurmak gibi) hayat kurtarıcı olabilir.
- Çıkış Yolu Arayın: Bulunduğunuz yer güvenli değilse ve hareket edebiliyorsanız, dikkatli bir şekilde binayı terk etmeye çalışın. Merdivenleri kullanın, asansörleri kesinlikle kullanmayın. Dışarı çıktığınızda, binalardan, enerji hatlarından ve ağaçlardan uzak, açık bir alana gidin.
- Enkaz Altında Kaldıysanız:
- Hareket Alanınızı Kısıtlamayın: Toz solumamak için ağzınızı ve burnunuzu bir kıyafet parçasıyla kapatın.
- Sesinizi Verimli Kullanın: Sürekli bağırmak sizi yorar ve toz yutmanıza neden olur. Enkaz üzerinde hareketlilik olduğunu duyduğunuz an (motor sesi, insan sesi) sert bir cisme (boru, taş) vurarak veya düdük çalarak sinyal vermeye çalışın.
- Kibrit veya Çakmak Yakmayın: Olası bir gaz kaçağı patlamaya neden olabilir.
2. İlk 6-12 Saat: Organize Olma ve Barınma
- Güvenli Bir Alan Oluşturun: Açık alandaysanız, rüzgâr ve soğuktan korunaklı bir barınak (aile çadırı, arabanız, branda ile yapılmış basit bir sığınak) oluşturun.
- Afet Çantanıza Ulaşın: Önceden hazırladığınız afet çantası bu saatlerde en değerli hazinenizdir. İçindeki su, yiyecek, ilk yardım malzemeleri, düdük, el feneri ve pilli radyo hayatınızı idame ettirmenizi sağlayacaktır.
- Haberleri Dinleyin: Radyonuzu açarak yetkililerin yaptığı resmi açıklama ve uyarıları dinleyin. Söylentilere değil, resmi bilgilere itibar edin.
- Çevrenizi Kontrol Edin: Yakın çevrenizde (komşularınız) yardıma ihtiyacı olan yaşlı, çocuk veya yaralı olup olmadığını kontrol edin. Dayanışma, bu süreçte en büyük güçtür.
3. İlk 24-72 Saat: Hayatı İdame ve İletişim
- Su Yönetimi: Suyunuzu kıtlık mantığıyla kullanın. Afet çantanızdaki suyu günlere yayın. Eğer musluklardan su geliyorsa, önce deponuzdaki suyu bitirin, çünkü sonraki günlerde kesilebilir. Şişe suyunuz yoksa, kaynatma veya dezenfeksiyon tabletleri kullanarak suyu güvenli hale getirin.
- Yiyecek Stokunu Akıllıca Tüketin: Önce bozulabilecek yiyecekleri (buzdolabındakiler) tüketin. Afet çantanızdaki enerji verici, bozulmayan gıdaları (konserve, bisküvi, kuruyemiş) sonraki günler için saklayın.
- Hijyen ve Sağlık: Tuvalet ihtiyacı için mümkünse yetkililerin gösterdiği yerleri kullanın. Değilse, yerleşim alanlarından ve su kaynaklarından uzak bir noktaya çukur kazabilirsiniz. El dezenfektanları kritik öneme sahiptir. Yaraların temiz tutulması ve enfeksiyon kapmasının önlenmesi gerekir.
- İletişim: Cep telefonu şebekeleri yoğunluk veya altyapı hasarı nedeniyle çalışmayabilir. Telefonunuzu sadece hayati aramalar için kullanın. SMS göndermek, arama yapmaktan daha az batarya tüketir ve bazen ulaşabilir. Arabanızın şarj cihazını kullanmayı deneyebilirsiniz.
- Artçı Sarsıntılara Hazırlıklı Olun: Artçı depremler ana şoktan sonraki günlerde sürekli devam edebilir. Her an sallanmaya hazırlıklı olun ve güvenliğinizi tekrar tehlikeye atacak yapıların yakınında durmayın.
Hazırlık ve Dayanışma
Deprem sonrası ilk 72 saati atlatmak, önceden yapılan hazırlık ve doğru bilgiye dayalı sakin davranışlarla mümkündür. Her evde mutlaka bir afet çantası ve aile ile önceden belirlenmiş bir buluşma planı olmalıdır. Deprem hazırlıksız olanlara büyük zararlar verir, hazırlıklı olanlara değil. Zaten dayanışmanın üst seviyelerde gerçekleşebilmesi için yine depreme hazırlıklı olmaktan geçiyor. Dolayısıyla bu iki anahtar kelimeyi asla unutmamak gerekir.